Verschenen in Bres Magazine, maart 2017

Soms moet je jezelf verliezen om jezelf opnieuw te vinden. Soms moet je ver van huis zijn om te waarderen wat je thuis hebt. En ook moet je soms door duisternis heen om bij het licht uit te komen. Allemaal clichés, waar je verder niks aan hebt, totdat je in een situatie zit waarin je de waarheid van zo’n cliché inziet en er wellicht wel iets mee kunt.

In de afgelopen – pakweg – veertien jaar heb ik gezocht, gevonden, ben ik kwijtgeraakt, heb ik iets nieuws gevonden en weer verloren. Keer op keer ben ik teleurgesteld geraakt in mijn ‘spirituele’ zoektocht. Ik zet ‘spirituele’ tussen aanhalings-tekens omdat dat zo’n ruime term is en uiteindelijk al het zoeken te maken had met de vraag ‘wie ben ik?’ Nu kunnen we dat op zich wel als een spirituele vraag bestempelen, en een betere term kan ik ook niet vinden trouwens. Waar mijn zoeken begon met een verlangen naar een gezondere leefstijl, verplaatste mijn zoektocht zich meer van het lichaam naar de psyche en uiteindelijk naar ‘het spirituele’. Op alle vlakken raakte ik teleurgesteld, gedesillusioneerd. Mooi woord is dat. Ontdaan van je illusies, betekent het. Maar het gevoel wat ik keer op keer had, een gevoel dat ik er nog niet was, dat ik nog steeds niet wist wie ik was, voelde alles behalve het bevrijd zijn van illusies. In het begin was dat nog niet zo erg, omdat ik mezelf toen nog voorhield dat ik pas net begonnen was en er dus nog genoeg terreinen te verkennen waren om mezelf in te vinden. De afgelopen jaren heb ik echter steeds vaker het gevoel dat de zoektocht op zijn eind loopt. Ik ben me steeds meer gaan realiseren dat ik alles geprobeerd heb, alle wegen wel zo’n beetje bewandeld heb om tot zelfrealisatie te komen.

Een paar maanden geleden was het weer eens zover: ik voelde me compleet verloren, verdwaald en teleurgesteld in mijn zoektocht. Er verscheen een gevoel van diepe leegte, wanhoop en zinloosheid. Wat er in me omging, was dat ik jarenlang gezocht heb en vaak geloofde dat ik gevonden had, maar dat nu bleek dat ik helemaal niet gevonden had. Want als dat zo was, dan zou er toch wel innerlijke vrede, vrijheid, liefde, vreugde voelbaar zijn? Heb ik al die jaren geloofd in een non-dualistisch verhaaltje, in een leugen om mijn gemoed te sussen? Zijn de momenten dat ik die ‘non-duale’ werkelijkheid of Waarheid zelf ervaar ook maar bedacht misschien, houd ik het mezelf graag voor omdat ik graag wil dat het zo is in plaats van dat het echt mijn ervaring is? Deze vragen kwamen op en maakten me wanhopig, want dat zou betekenen dat ik mijn tijd en energie verspild heb voor niks, voor een nieuw soort geloof wat niet mijn eigen beleving is. Op zulke momenten blijft er uiteraard ook niks over van de periodes dat ik wel liefde, vrede, blijdschap ervaar; die worden dan niet herinnerd of in ieder geval buiten beschouwing gelaten.

Natuurlijk deed ik mijn best om ‘bij het gevoel te blijven’ en niet teveel de gedachten te volgen. Het gevoel leek op een koker of huls die rond het binnenste van mijn lijf geklemd zat, van onder naar boven, rond alle energiecentra in mijn lichaam. Alsof daarbinnen iets is wat naar buiten wil stromen maar op een koker van weerstand stuit. De ‘pijn’ die ik voel is de sensatie van dat botsen van de emotie tegen dat omhulsel van weerstand. Er was frustratie, woede, wanhoop. ‘Dit heeft met keuzes in je leven te maken, met je relaties met mensen, je had veel meer uit het leven kunnen halen’, vertelden de gedachten me. ‘Je zoektocht is voor niks geweest, zoveel jaren van je leven verspild voor niks, want je bent nog geen stap verder’, dat soort gedachten. Je kent ze misschien wel. Natuurlijk weet ik wel dat dat die saboteur is, het niet-bestaande afgescheiden zelf zoals dat in non-dualiteit genoemd wordt, het ego, maar op dat moment voelde het zo werkelijk aanwezig, niet te ontkennen of weg te krijgen. Ik lag drie uur wakker met dit gevoel, huilde, observeerde zo goed en zo kwaad als het ging en viel uiteindelijk in slaap. De volgende ochtend was het gevoel verdwenen. Waar was het naartoe? Is dat niet bijzonder, dat iets wat op een bepaald moment zo werkelijk aanwezig was of leek, er niet meer is, nergens meer te bespeuren is. Ik zocht in mijn lijf, maar er was geen onaangename sensatie meer aanwezig. Ook kwamen er geen gedachten meer op zoals de nacht tevoren. Ik kon weer helder denken.

Wie is het die zich zo verloren, verdwaald voelde? Waar is die ‘ik’ nu, datgene waar ik ‘ik’ tegen zeg/zei? Niet te vinden. Tuurlijk niet, omdat het een fictief iets is, zonder enig werkelijk bestaan. De illusie is echter wel zo krachtig dat het in zo’n ego-episode geen zin heeft om het ‘bestaan’ ervan mentaal te ontkennen. Ik moet ineens denken aan een quote uit de film Fight Club, waarin de hoofdpersoon het gevoel beschrijft na een gevecht: “Nothing was solved when the fight was over, but nothing mattered. We all felt saved.” Na zo’n episode of zelfs na zo’n jarenlange periode van zoeken kan er een diep besef zijn dat er eigenlijk niks opgelost is, en dat er tegelijk niks meer toe doet, behalve dat gevoel van redding. Wellicht is dat ook de werkelijke betekenis van het woord ‘salvation’ in het christendom.

De teleurstelling met de spirituele zoektocht, het gevoel verslagen te zijn waar ik dacht iets te gaan winnen, is hard. Het is elke keer een ontnuchtering om te ervaren dat spirituele inzichten concreet niks veranderd hebben in ‘mijn leven’. Ik ben er niet per se een beter mens door geworden. Ik ben er niet rijker door geworden, heb er niet meer vrienden door gekregen. Ook voel ik me niet altijd vredig, verbonden, opgewekt. Toch raak ik steeds meer vertrouwd met dat gevoel van verslagenheid en zie ik de onvermijdelijkheid ervan in, evenals de onvermijdelijkheid van het spirituele pad dat ik moest gaan om op dit punt uit te komen. Het is nu meer en meer alsof ik weer de persoon ben die ik veertien jaar of nog langer geleden was, met eigenlijk alleen maar één simpel inzicht rijker: er is geen afgescheiden ‘ik’. Dat ervaar ik ook wel echt zo, maar dus niet altijd. En dat simpele inzicht heeft mijn leven misschien niet per se beter gemaakt – whatever that means – maar mijn beléving van het leven wel. Er is meer dankbaarheid, tevredenheid en simpelweg vreugde om te Zijn.

Die periodes van verslagenheid en teleurstelling laten me inzien dat de zoektocht eveneens iets van het ego was en is, en dat het tijd is om dat zoeken los te laten. Iedereen komt op een gegeven moment op een punt dat je weet dat je genoeg weet, genoeg gelezen hebt, genoeg leraren bezocht heb, genoeg filmpjes gekeken hebt, genoeg ervaringen opgedaan hebt. En dat je weet dat je het werkelijk ‘opgaan in jezelf’ – again, whatever that means – aan het uitstellen bent. Vroeg of laat ‘moet’ je alles vergeten wat je geleerd hebt en ervaren wat er overblijft wanneer je niet elke keer datgene wat er is – inclusief of met name gevoelens van verveling, leegte, nutteloosheid, verslagenheid, etcetera – op probeert te vullen met spirituele voeding. Zijn met dat wat is, voelt voor mij als thuiskomen na een lange reis die eigenlijk veel leuker was dan dat thuiskomen. Een vreemd gevoel, een beetje zoals ‘fernweh’, het tegenovergestelde van heimwee, waarbij je verlangt naar ‘ver weg’ in plaats van naar thuis. Het is als afkicken: beseffen dat er een verlangen is naar een spiritueel hoogtepunt, een ervaring, een spirituele bezigheid die nuttig voelt. Maar je komt thuis en je realiseert je dat het allemaal voorbij is en dat het allemaal dingen waren waar het ‘ik’, het afgescheiden zelf zich goed bij voelde. Alles wat voeding is voor de mind is interessant, thuis is het eigenlijk maar saai. Wie wil er nou saai gewoon Zijn?

Ik was altijd al op die plaatsloze plaats, in die ongebroken ruimte van niet-afgescheidenheid die we Bewustzijn kunnen noemen, het enige dat werkelijk de naam ‘ik’ verdient. Eigenlijk ben ik nooit weggeweest van die ‘plek’ waar ik ben en in feite is er helemaal niks veranderd. Om te realiseren – dat wil zeggen: werkelijk beleven – dat er ook niks hoeft te veranderen, te zien dat alles O.K. is zoals het is, dat is voor mij Thuiskomen; dat is Bevrijding. En daarvoor is die zoektocht heel nuttig, zelfs nodig geweest.  © Ludo de Jongh