Verschenen in Bres Magazine, mei 2018

Waarheid is van niemand. Vrijheid is niemands bezit. Zijn valt niet toe te eigenen. De werkelijkheid is wat ze is, tijdloos en ongebonden. Ze kan niet in een bepaalde vorm gegoten worden. Waarheid is universeel en niet hetzelfde als mijn persoonlijke waarheid, als er al zoiets bestaat. Voor wijsheid geldt hetzelfde. Toch hebben we het over Indiase wijsheid, Egyptische wijsheid, wijsheid van de Tolteken, non-duale wijsheid en noem maar op. We hebben het over de leer van Ramana Maharshi, Osho en Nisargadatta, over de teachings van Eckhart Tolle, Mooji en Byron Katie. Alsof een bepaalde cultuur, een bepaald land, een bepaald tijdperk of een specifiek persoon een soort monopolie heeft op waarheid. Alsof er toch weer zoiets bestaat als een persoonlijke waarheid die gebonden is aan een plek, groepering of verlicht persoon. Of nog erger, dat je een stroming of persoon moet volgen, omdat die de waarheid in pacht heeft. Onzin natuurlijk. Het enige wat kan gebeuren is dat de realiteit ingezien wordt en dat degene bij wie dat gebeurt daar zo vol van zit dat hij of zij erover begint te communiceren. Die communicatie kan dan een specifiek sausje meekrijgen, hopelijk met niet al teveel voorschriften, oefenmateriaal en regels.

Het is nuttig om te beseffen dat de mind een leer heel interessant vindt, evenals een zogenaamde verlichte leraar. De menselijke conditionering gaat vaak onverminderd of zelfs nog sterker door in het spirituele veld. Het ‘ik’ wil iets vinden, iets bereiken, iets toe-eigenen: waarheid, wijsheid, vrijheid, verlichting, zijn eigen afwezigheid, noem het maar. Een zoeker komt dan bijvoorbeeld uit bij het sjamanisme, bij Zen, bij een leraar of lerares. Nu is er niks mis met stromingen, methoden of leraren, maar de mind kan zo gemakkelijk gaan geloven dat waarheid, vervulling, bevrijding gebonden is aan die specifieke weg of persoon. Zo zijn er mensen die zweren bij de ene of de andere leraar of die bijvoorbeeld alleen maar aan Transcendente Meditatie doen omdat dat de enige ‘juiste’ vorm van meditatie zou zijn.

Realiteit, of dat wat is, is absoluut niet in woorden te vatten of te begrijpen met het verstand. Het is niet onder te verdelen in een hogere of lagere werkelijkheid, er is geen wiskundige structuur in aan te brengen of een volgorde van wat er eerst kwam en wat er daarna kwam. Tijd en plaats hebben wij bedacht en taal en concepten is ook iets wat alleen de mens heeft. Geen enkel dier zal dan ook naar een bijeenkomst met een spirituele leraar gaan om woorden te horen over de werkelijkheid. Het zal de hond van Eckhart Tolle worst wezen wat Eckhart zegt, dat hij beroemd is en volgens velen een geweldige teaching heeft en boeken heeft geschreven waarin hij alles helder uitlegt.

De menselijke geest houdt van categoriseren, vergelijken, evalueren, beoordelen. Zelfs in het spirituele lerarenwereldje zie je het veel voorkomen: leraren die op elkaar afgeven en beweren dat de ander ongelijk heeft of de boodschap niet duidelijk genoeg verwoordt. Volgers die geloven dat hun leraar het bij het rechte eind heeft en de anderen er naast zitten. Mensen die hun leraar gaan verafgoden, imiteren in gedrag en woorden. Een bepaald jargon wat ontstaat waarbij de volgers de woorden van de meester als heilig beschouwen en die letterlijk over gaan nemen. Er wordt over eenheid en onpersoonlijkheid gesproken en ondertussen wordt er duidelijk een exclusiviteit en persoonlijke vorm gecreëerd. Het is absurd en het speelt zich allemaal af op het mentale niveau, op het niveau van taal. Niet dat er iets mis is met iemand of een techniek of methode of religie vinden waar je je prettig bij voelt, waardoor je enig verstandelijk begrip ontwikkelt over de aard van de werkelijkheid of waarbij je merkt dat je je begint te openen. Maar dat waar je een tijdlang houvast aan hebt, is hoe dan ook altijd een vorm. En het gevaar is dat je naar de leraar blijft kijken alsof die het weet en jij niet. Zoals mensen tegenwoordig veel series kijken en daaraan verslaafd raken, zo raken veel spirituele zoekers verslaafd aan het kijken van video’s van guru’s en het lezen van boeken.

Natuurlijk zijn er mensen die het mooi kunnen vertellen. En natuurlijk zijn er mensen die het meer of minder doorleefd hebben dan anderen. Maar wat ze zeggen blijft taal, het is niet de waarheid zelf. Zoals een Chinees spreekwoord luidt: ‘wanneer de vinger naar de maan wijst, kijkt de dwaas naar de vinger’. Waarheid kan nooit van mij worden, maar ze kan wel doordringen, in mijn beleving, in mijn ervaring. Mensen kunnen enkel doorgeefluiken zijn van waarheid. Het leven zelf is de boodschap. En dat leven trekt zich niets aan van wat wijze mensen over dat leven denken te weten en erover communiceren aan andere mensen. Dit bestaan is en blijft een tijdloos mysterie, niet te vatten voor het verstand. Er valt enkel mee samen te vallen. De enige ware guru is het leven zelf.  © Ludo de Jongh