Verschenen in Bres Magazine, juli 2019

Aan de oppervlakte van het bestaan zijn er rimpelingen die steeds veranderen. Het zijn de ups en downs van je leven, het is de kalmte en de turbulentie. De rimpelingen gaan omhoog, omlaag, zijn duidelijk of flauw, gaan snel of langzaam. Aan de oppervlakte is er stroming, beweging, net als aan de oppervlakte van een meer of een vijver. Aan die oppervlakte kan ook rust zijn. Zo ook kan er rust in je lichaam zijn, en in je geest. Maar in de diepte van het water, daar is het altijd stil. Daar is geen stroming, daar is alleen maar een levende kalmte. Deze diepte kun je ontdekken door in het water van je bestaan te duiken, en je te laten zinken naar de bodem. Wat houdt dat in? Simpelweg dat je voelt dat je leeft door te Zijn. Waar je je bovenin het water nog meegesleurd kunt voelen door stroming, ben je op de bodem verankerd in Zijn om het zo maar uit te drukken. Daar ben je helemaal ondergedompeld in het water. De levendigheid daar is dieper dan de meer oppervlakkige levendigheid die je kunt ervaren door je bezig te houden met de ups en downs van de oppervlakte-laag.

Wat we normaal gesproken eigenlijk doen, is onszelf aan de oppervlakte van de vijver begeven en ons ‘mengen’ in de stromingen van ons leven. Zo worden we meegesleurd met beslommeringen, dingen die we moeten doen, emoties, gedachten over toekomst en verleden. Waarom gebeurt dat? Geen idee. Ik weet wel hoe het gebeurt. En door ‘wie’. Het is die onzichtbare kracht die we ‘mind’, ego of ik kunnen noemen die overal mee aan de gang gaat. De stromingen zijn er, emoties komen, er gebeurt vanalles in je leven, maar het erin meegesleurd worden wordt ‘toegestaan’ en zelfs opgezocht door die kracht. Er is blijkbaar een sterke neiging in ons om die rondspringende aap te worden, zoals het ego in Zen genoemd wordt. Terwijl we toch zo makkelijk zeggen de rust te willen vinden of zelfs gek te worden van die mind-kracht. Willen we wel echt de rust vinden of zijn we eigenlijk verslaafd aan het bezig zijn met die highs en lows in ons leven?

Ik weet in ieder geval dat ik heel lang verslaafd ben geweest aan het opzoeken van allerlei prikkels. Stimuli in welke vorm dan ook: avonturen beleven, uitgaan, reizen, games, films, muziek, informatie, seksuele prikkels, drank en ik kan er nog wel een aantal opnoemen. Maar misschien nog wel de meest verslavende van allemaal: mentale prikkels. Het bijna voortdurend bezig zijn met allerlei afwegingen, keuzes, plannen, in mijn hoofd dingen proberen uit te werken, piekeren, klagen, zorgen maken en alle emoties die met die mind-activiteiten gepaard gaan: angst, frustratie, boosheid, verdriet. Dat hele mentaal-emotionele veld is zo verslavend, het is zo verleidelijk om daar elke keer weer mee aan de gang te gaan. Maar ook uitputtend. Je wordt er doodmoe van.

De mind activiteit resulteert in een overbodige laag bovenop de golven van het leven die er al zijn. Door in die laag bezig te zijn, ervaren we de golven niet zoals ze zijn. Er wordt namelijk vanalles bij bedacht en gevoeld. Er wordt verleden en toekomst bij de huidige situatie gesleept. De mind is altijd bezig met iets wat al voorbij is of iets wat nog komen gaat. Een situatie is al voorbij, inmiddels is er alweer iets anders voor in de plek gekomen, terwijl de mind zich nog steeds druk zit te maken over die vorige situatie. Iets staat (wellicht, misschien, wie weet?) te gebeuren en de mind loopt er al druk op te anticiperen. Hij loopt constant achter de feiten aan of op de zaken vooruit. Wat wel grappig is trouwens, is dat alle gedachten die je denkt over de toekomst, bedoeld zijn om een toekomst te creëren waarin je bevrijd zult zijn van zorgen. Al die tijd gebruik je het heden om die toekomst te creëren en leef je dus voortdurend in zorgen-maken. Er blijven namelijk dingen komen die moeten of zullen gebeuren, je bent nooit ‘klaar’. Waarom niet alles laten gebeuren zoals het toch wel zal gebeuren?

De oppervlakte van de vijver bestaat uit water, net zoals de hele vijver. Boven de vijver is lucht. Zo is het ook met de toegevoegde laag bovenop de werkelijkheid: het is lucht. Het is overbodig commentaar op wat plaats heeft gevonden of nog plaats zal vinden (nogmaals, wie weet?). Een gedachte is eigenlijk niks, die heeft geen substantie. Je gaat de volheid van het leven niet ervaren door in je gedachten te leven. Je gaat de vloeibaarheid van het water ook niet ervaren door erboven te blijven hangen. Je moet erin springen, dan pas voel je het water.

Er lijkt een soort onwil te zijn in velen van ons om af te dalen in de diepte, om te verblijven in de stilte. We zeggen het misschien wel zo makkelijk te willen, maar de neiging om bezig te zijn met prikkels, met de oppervlakte-laag is sterk, en vaak sterker dan het verlangen naar bevrijding ervan. Die diepere poel van stilte is beangstigend, onbekend, we zijn er niet mee vertrouwd. Met de oppervlaktelaag wel, die kennen we heel goed, omdat we daar ons hele leven al mee bezig zijn. We weten zo’n beetje hoe dat werkt, hoe we enigszins de balans kunnen houden tussen de ups en downs, de kalmte en de turbulentie. Maar zo leven we eigenlijk alleen in ons hoofd en niet in ons hele ‘wezen’. We hebben een heel huis met verschillende verdiepingen, maar we zitten altijd op zolder, zeg maar. Zo leren we die andere verdiepingen nooit kennen en blijven we ons afgescheiden en arm voelen. Met als logisch gevolg een niet aflatende behoefte aan meer.

Het afdalen in de diepte gebeurt pas wanneer je doodop bent van het bezig zijn met die oppervlakte. Daar kun je niet voor kiezen in de zin van: “ow, die diepte lijkt me ook wel eens een keer interessant”. Er is niks interessants aan namelijk. Alleen wat voeding is voor de mind, is interessant. Youtube video’s over politieke discussies bijvoorbeeld, conflicten, onrust, sensatie. Dat zoek ik nog weleens op als mijn mind voeding nodig heeft. Daar kan-ie namelijk eindeloos over door-oordelen, analyseren, meningen vormen, zich over opwinden, enzovoorts. Het geeft me high energy. Voel ik daardoor dat ik leef? Wellicht. Voel ik me er prettig bij? Niet echt. Het is een soort surrogaat levendigheid, bij gebrek aan het voelen van de diepere levendigheid. Nergens kan namelijk het gevoel van ‘in leven zijn’ zo sterk gevoeld worden als in de diepte. We ervaren misschien dat we leven door de contrasten aan de oppervlakte, door de highs en de lows en zolang dat het enige is dat we kennen, blijven we dat opzoeken. Maar wanneer je eenmaal de diepere laag hebt ontdekt, kan daar steeds meer liefde voor ontstaan. Dan ga je dat ook vanzelf meer ‘opzoeken’.

Je hoeft dus niet te zoeken naar een andere vijver (er is trouwens ook geen andere). De diepe vijver is dezelfde vijver als de oppervlakkige, het is één geheel. Het is alleen de vraag wat je aan het bewonen bent, de oppervlaktelaag met het commentaar erboven of de gehele vijver. Ben je alleen op een mentaal niveau bezig of wordt er ook iets gevoeld? Zit je alleen met je aandacht in ‘jezelf’ of is er ook contact met je omgeving? Het water bovenin de vijver is niet afgescheiden van het water onderin.

Wij maken onszelf afgescheiden van de totaliteit. We ervaren onszelf als een lichaam-en-geest, afgescheiden van de wereld om ons heen. Zo ervaren we de ups en downs, de kalmte en de turbulentie binnen de grenzen van ons lichaam. Daarbinnen wordt dus alles gevoeld, gedacht, beleefd. Is het niet bijzonder dat er binnen de grenzen van dat lichaam vanalles plaatsvindt, en dat 10 cm erbuiten absolute stilte is, absolute ruimtelijkheid? Je ervaart jezelf misschien als een bol onrust die zichzelf overal mee naartoe neemt, maar direct om je heen is al die diepere vijver, waar je je zogenaamd van afgescheiden voelt.

Je kunt samenvallen met de golven in je leven, vanuit het contact met de diepte die je bent. Je hoeft je niet los te maken van de bewegingen, je kúnt je er zelfs niet los van maken. De golven zijn geen probleem meer vanuit de realisatie dat je de gehele vijver bent, niet alleen de oppervlakte, waar je je de hele tijd druk om liep te maken. De diepte is het fundament waarop de bewegingen in je leven gebouwd zijn. Het is de achtergrond waardoor er dingen op de voorgrond kunnen verschijnen.

Blijf in het water, al is het maar aan de oppervlakte. Er is niks mis met de oppervlakte, je hoeft je er alleen niet druk over te maken. Verlies je dus niet in de lucht erboven. Het is ‘ruis op de lijn’. En hoe meer je van de bewegingen aan de oppervlakte afblijft, hoe meer dat je van tijd tot tijd vanzelf naar de bodem zinkt.  © Ludo de Jongh